blue screen یا صفحه آبی مرگ (BSOD) چیست و چرا ایجاد می‌شود؟

صفحه آبی مرگ که با اسم Blue Screen of Death یا به اختصار BSOD شناخته می‌شود، یکی از مخوف‌ترین ارورهای سیستم عامل ویندوز است که نشان‌دهنده یک خطای سیستمی بحرانی در سطح کرنل (Kernel) است. وقتی ویندوز به مشکلی برخورد می‌کند که نمی‌تواند از آن ریکاوری کند، سیستم به‌طور ناگهانی متوقف شده و صفحه‌ای آبی با کد خطا ظاهر می‌شود.
صفحه آبی مرگ در ویندوزهای مختلف مثل ویندوز 7، ویندوز 10، ویندوز 11 به شکل‌های مختلفی نمایش داده می‌شود اما مضمون همه‌شان یکی‌ست: سیستم در آستانه آسیب است، باید ریستارت شود.

مهم ترین علت های بروز ارور BSOD در ویندوز

درایورهای ناسازگار یا قدیمی

اگر درایور سخت‌افزاری با نسخه فعلی ویندوز هماهنگ نباشد، می‌تواند باعث Crash شود. مثلاً کارت گرافیک‌هایی مثل NVIDIA یا AMD اگر درایور ناسازگار داشته باشند، ارورهایی مانند:

• VIDEO_TDR_FAILURE

• SYSTEM_SERVICE_EXCEPTION

را به وجود می‌آورند.

راه حل سریع:
برو به Device Manager > روی سخت‌افزار مورد نظر کلیک راست کن > Update driver

اشکالات سخت افزاری (RAM، هارد، کارت گرافیک و…)

رم خراب، هارد دیسک با بدسکتور یا حتی کارت گرافیک معیوب می‌توانند باعث خطاهایی مثل:

• MEMORY_MANAGEMENT

• CRITICAL_PROCESS_DIED

• KERNEL_SECURITY_CHECK_FAILURE
  شوند.

تست RAM با ابزار داخلی:

تست سلامت هارد:

تست کارت گرافیک با نرم‌افزارهایی مثل FurMark و OCCT.

فایل های سیستمی آسیب دیده یا ویروسی شده

اگر فایل‌های سیستمی آسیب دیده باشند یا به دلیل بدافزار حذف یا دستکاری شده باشند، ممکن است ارورهای زیر را ببینی:

• PAGE_FAULT_IN_NONPAGED_AREA

• NTFS_FILE_SYSTEM

رفع سریع با دستور SFC:

اورکلاکینگ اشتباه

اگر CPU یا کارت گرافیک رو بیش از توان واقعی اورکلاک کرده باشی، سیستم تحت فشار کرش می‌کنه.

برگردوندن تنظیمات BIOS به حالت پیش‌فرض:

دمای بیش‌ از حد سیستم (Overheating)

دمای بالای CPU یا GPU باعث ارورهایی مثل:

• CLOCK_WATCHDOG_TIMEOUT

• MACHINE_CHECK_EXCEPTION

بررسی دما با:

• HWMonitor

• CoreTemp

• MSI Afterburner

ناسازگاری آپدیت ها یا نصب اشتباه آنها

بعضی آپدیت‌های ویندوز یا درایورها ممکنه ناسازگار باشن و باعث INACCESSIBLE_BOOT_DEVICE یا SYSTEM_THREAD_EXCEPTION_NOT_HANDLED بشن.

پاک کردن آپدیت با:

آموزش کامل رفع ارور صفحه آبی مرگ در ویندوز

بررسی کد ارور BSOD

وقتی BSOD ظاهر میشه، معمولاً پایین صفحه یک Stop Code نمایش داده میشه. این کد مثل «IRQL_NOT_LESS_OR_EQUAL» یا عددی مثل 0x0000003B است. این کد راهنمای اصلی ماست.

استفاده از Safe Mode برای تعمیر

اگر سیستم اصلاً بالا نمیاد:

1. سیستم رو خاموش و روشن کن و هنگام بوت چند بار F8 یا Shift+F8 بزن.

2. وارد Safe Mode شو.

3. از اونجا می‌تونی System Restore، حذف آپدیت‌ها، حذف درایور یا SFC رو اجرا کنی.

استفاده از ابزارهای مخصوص بررسی BSOD

1. BlueScreenView (NirSoft)

این نرم‌افزار فایل‌های Dump ایجادشده توسط ویندوز رو تحلیل می‌کنه و می‌گه کدوم درایور باعث BSOD شده.

2. WhoCrashed

بررسی Crashها با تحلیل فایل Minidump و توضیح ساده برای کاربر عادی.

استفاده از System Restore

اگه به‌تازگی نرم‌افزار، درایور یا آپدیتی نصب کردی:

• وارد Safe Mode شو.

• بنویس: rstrui.exe

• برگرد به آخرین نقطه‌ای که سیستم سالم بود.

تست سخت افزارها به تفکیک

نکته: اگر از نسخه استوک قطعات مثل رم یا پاور استفاده می‌کنی، حتماً با تست استرس سلامت‌شونو چک کن چون خیلی از BSODها از همین قطعات ارزان و غیر استاندارد شروع می‌شن.

چطور از BSOD در آینده جلوگیری کنیم؟

• همیشه از درایورهای اصلی سایت سازنده استفاده کن.

• از آنتی‌ویروس قوی و معتبر استفاده کن (مثل BitDefender یا ESET).

• تهویه کیس رو جدی بگیر، مخصوصاً تو تابستونا.

• اگر سیستم قدیمیه، اورکلاک نکن.

• فایل‌های سیستمی رو هر چند وقت با sfc /scannow بررسی کن.

مهم‌ترین ارورهای صفحه آبی مرگ + علت و راه‌حل تخصصی

در ادامه لیستی از پرتکرارترین ارورهای BSOD همراه با معنی و راه‌حل دقیقشون می‌نویسم:

IRQL_NOT_LESS_OR_EQUAL

• کد: 0x0000000A

• علت: درایور معیوب یا ناسازگاری بین قطعات.

• راه‌حل:

  • آپدیت درایورها (مخصوصاً کارت صدا، کارت شبکه و گرافیک)

  • تست رم با memtest86

  • غیرفعال کردن اورکلاک

PAGE_FAULT_IN_NONPAGED_AREA

• کد: 0x00000050

• علت: تلاش برای دسترسی به حافظه‌ای که وجود ندارد یا آسیب دیده.

• راه‌حل:

  • بررسی رم (RAM)

  • حذف یا بروزرسانی آنتی‌ویروس‌ها

  • بررسی فایل‌های سیستمی: sfc /scannow

KERNEL_SECURITY_CHECK_FAILURE

• کد: 0x00000139

• علت: فایل‌های سیستمی معیوب، رم خراب یا مشکل درایور.

• راه‌حل:

  • اجرای chkdsk و sfc

  • غیرفعال کردن Secure Boot برای تست

  • بررسی آپدیت‌های ناقص

SYSTEM_SERVICE_EXCEPTION

• کد: 0x0000003B

• علت: اغلب به دلیل درایور گرافیک یا ویروسی بودن سیستم.

• راه‌حل:

  • آپدیت یا حذف کامل درایور کارت گرافیک با ابزار DDU

  • اسکن کامل با آنتی‌ویروس قوی

  • بررسی مشکل با BlueScreenView

DPC_WATCHDOG_VIOLATION

• کد: 0x00000133

• علت: حافظه SSD ناسازگار، درایور SATA یا NVMe مشکل‌دار.

• راه‌حل:

  • آپدیت Firmware SSD

  • تغییر حالت کنترلر SATA از AHCI به IDE یا بالعکس در BIOS

  • نصب درایور Intel Rapid Storage

INACCESSIBLE_BOOT_DEVICE

• کد: 0x0000007B

• علت: ویندوز نمی‌تونه به درایو بوت دسترسی پیدا کنه.

• راه‌حل:

  • تغییر تنظیمات SATA در BIOS

  • تعمیر Bootloader با دستور:

    bash

    CopyEdit

    bootrec /fixboot
bootrec /scanos


ابزارهای بررسی دقیق تر BSOD

BlueScreenView (NirSoft)

این ابزار فایل‌های Minidump ویندوز رو می‌خونه و دقیقاً نشون می‌ده کدوم درایور یا فایل باعث کرش شده. فوق‌العاده برای دیباگ.

WhoCrashed

یه ابزار ساده ولی حرفه‌ای برای شناسایی علت ارور با توضیح ساده برای هر BSOD.

Windows Event Viewer

از این ابزار می‌تونی لاگ‌های سیستمی رو بخونی:

آموزش گرفتن فایل Minidump برای بررسی کرش‌ها

1. به تنظیمات سیستم برو:

   perl

   CopyEdit

   This PC > Properties > Advanced system settings > Startup and Recovery > Settings


2. در بخش “Write debugging information” گزینه Small memory dump (256KB) رو انتخاب کن.

3. فایل‌های کرش در مسیر زیر ذخیره می‌شن:

   makefile

   CopyEdit

   C:\Windows\Minidump\


میتونی این فایل رو با ابزارهایی مثل BlueScreenView باز کنی یا برای پشتیبانی فنی ارسال کنی.

بررسی عمیق‌تر سخت افزار از طریق BIOS / UEFI

گاهی وقتا مشکل از سطح سیستم عامل نیست و باید از BIOS شروع کنیم:

بررسی رم:

• ورود به BIOS > ابزار Memory Test (در برخی مادربردها)

• اگر سیستم 2 یا 4 ماژول رم داره، تک‌به‌تک تست کن (یک‌درمیون جا بزن)

بررسی SSD و حالت بوت:

• اطمینان از اینکه درایو اصلی روی AHCI یا NVMe تنظیم شده

• بوت مد روی UEFI باشه نه Legacy (مخصوصاً برای ویندوز 10 به بعد)

آیا سخت افزار شما با ویندوز هماهنگه؟

یکی از خطاهای رایج BSOD در سیستم‌های قدیمی یا کامپیوترهای اسمبل‌شده ناسازگاری بین مادربرد، رم و CPU یا حتی پاوره. برای این موضوع:

• از سایت سازنده مادربرد بررسی کن کدوم مدل‌های رم و CPU پشتیبانی می‌شن.

• بررسی کن نسخه ویندوز با نسل CPU هماهنگه یا نه (مثلاً نسل 12 اینتل با ویندوز 10 خیلی خوب هماهنگ نیست).

پرسش های پرتکرار درباره BSOD

BSOD بیشتر در زمان روشن کردن سیستم اتفاق می‌افته. چرا؟

احتمال زیاد مشکل درایور بوت یا SSD است. بررسی INACCESSIBLE_BOOT_DEVICE یا تست SSD با CrystalDiskInfo مفیده.

موقع بازی یا کار سنگین با سیستم BSOD می‌گیرم؟

مشکل می‌تونه از کارت گرافیک، دما، یا پاور باشه. بررسی ارورهایی مثل VIDEO_SCHEDULER_INTERNAL_ERROR یا CLOCK_WATCHDOG_TIMEOUT مهمه.

آیا BSOD ممکنه از پاور ضعیف باشه؟

کاملاً بله. پاور ضعیف یا غیر استاندارد که نوسان ولتاژ داره می‌تونه باعث کرش در پردازنده، گرافیک یا رم بشه.

جمع بندی نهایی

1. کد BSOD رو یادداشت کن

2. با ابزار BlueScreenView بررسی کن

3. رم، هارد، درایورها و حرارت رو تست کن

4. اگر تازه درایور یا نرم‌افزاری نصب کردی، حذفش کن

5. از Safe Mode، System Restore یا Reset استفاده کن