راهنمای کامل سازگاری کارت گرافیک و مادربرد (PCIe، سایز، پاور و…)
راهنمای کامل سازگاری کارت گرافیک و مادربرد (PCIe، سایز، پاور و…)
یکی از پرتکرارترین سوالاتی که موقع ارتقاء یا خرید کارت گرافیک پیش میاد اینه که:
«آیا کارت گرافیک من با مادربردم سازگاره؟»
خیلی‌ها فقط به یه اسلات PCIe نگاه می‌کنن و فکر می‌کنن تمومه؛ اما واقعیت اینه که سازگاری کارت گرافیک و مادربرد فقط به داشتن PCIe محدود نمیشه! عواملی مثل نسل اسلات، اندازه کارت، توان مصرفی، بایوس مادربرد و حتی فضای داخل کیس هم باید بررسی بشن.
تو این مقاله همه این موارد رو با جزئیات کامل بررسی می‌کنیم تا خیالت راحت باشه که کارت گرافیکی که خریدی یا می‌خوای بخری، با سیستم‌ت جور در میاد.
PCIe x16 چیه و چه نسل هایی داره؟
کارت‌های گرافیک امروزی معمولا روی اسلات PCI Express x16 سوار می‌شن. اما همین اسلات، نسل‌های مختلفی داره:
| نسل PCIe | حداکثر پهنای باند | معرفی در سال | کاربرد |
|---|---|---|---|
| PCIe 2.0 | 8 GB/s | 2007 | کارت‌های قدیمی مثل GTX 750 Ti |
| PCIe 3.0 | 16 GB/s | 2010 | رایج‌ترین نسل (GTX 1660، RTX 2060) |
| PCIe 4.0 | 32 GB/s | 2017 | کارت‌های جدیدتر (RTX 3000، RX 6000) |
| PCIe 5.0 | 64 GB/s | 2022 | فقط در مادربردهای Z690 به بعد |
| PCIe 6.0 | 128 GB/s | آینده نزدیک | هنوز عمومی نشده |
نکته مهم: تمامی نسل‌ها سازگار به عقب هستند؛ یعنی مثلا کارت گرافیک PCIe 4.0 می‌تونه روی مادربرد PCIe 3.0 کار کنه، فقط با پهنای باند کمتر.
فقط فیزیکی جا شدن کارت مهم نیست!
بیشتر کارت‌های گرافیک رده‌بالا الان به صورت 2.5 تا 3 اسلات طراحی می‌شن و خیلی‌ها طولی بیش از 30 سانتی‌متر دارن.
چه چیزهایی باید چک بشه؟
فضای داخلی کیس: آیا کارت جا میشه؟ به کابل‌ها گیر نمی‌کنه؟
پشتیبانی بایوس مادربرد: کارت گرافیک‌های جدید روی مادربردهای خیلی قدیمی ممکنه تصویر ندهند
توان پاور: مثلا RTX 4080 حداقل یه پاور 750 تا 850 وات با کانکتور 3×8 پین می‌خواد
تعداد اسلات‌های آزاد: ممکنه کارت 2.5 اسلات باشه ولی اسلات دوم و سوم رو هم ببنده
تاثیر PCIe 3.0 vs 4.0 روی کارت گرافیک
یکی از سوالات رایج اینه که آیا مثلا کارت گرافیک RTX 4070 Ti روی مادربرد PCIe 3.0 خوب کار می‌کنه یا نه؟
جواب کوتاه: بله، اما کمی کندتر!
در تست‌های واقعی، کارت‌هایی مثل RTX 3080 یا RX 6800 XT روی PCIe 3.0 حدود 3 تا 5 درصد افت عملکرد داشتن نسبت به PCIe 4.0.
در بازی‌هایی با حجم بالای دیتا مثل Flight Simulator این عدد می‌تونه به 10% هم برسه.
توصیه: اگه می‌خواید بهترین عملکرد رو بگیرید، بهتره مادربردتون PCIe 4.0 یا جدیدتر باشه، مخصوصاً برای کارت‌های رده‌بالا.
چند مثال واقعی از سازگاری کارت گرافیک و مادربرد
| کارت گرافیک | مادربرد پیشنهادی | سازگاری کامل؟ |
|---|---|---|
| GTX 1660 Super | B360, B450 | ✅ بدون مشکل |
| RTX 3060 Ti | B660, B550 | ✅ با PCIe 4.0 بهتر |
| RX 7900 XT | X670, Z790 | ✅ نیازمند PCIe 4.0 برای حداکثر کارایی |
| RTX 4090 | Z790, X670E | ✅ ولی نیاز به فضای زیاد و پاور قوی داره |
| RTX 4070 روی H310 | ❌ بوت نشدن به خاطر UEFI قدیمی |
نکات حرفه‌ای برای جلوگیری از ناسازگاری
بایوس مادربرد رو آپدیت کنین: خیلی از کارت‌های جدید روی بایوس قدیمی تصویر نمی‌دن
به طول کارت دقت کنین: توی سایت سازنده کارت حتما طول دقیق رو ببینید
تعداد پین برق رو چک کنین: مثلا کارت‌های RTX 40 Series معمولا نیاز به کابل 16 پین یا آداپتور خاص دارن
رم و CPU هم مهمن: Bottleneck ممکنه از سمت اون‌ها باشه، نه فقط از مادربرد
از سایت‌های compatibility checker مثل PCPartPicker استفاده کنین
نتیجه گیری نهایی: یه PCIe x16 تنها کافی نیست!
برای این که خیالت از سازگاری کارت گرافیک و مادربرد راحت باشه، فقط به وجود اسلات نگاه نکن! بررسی نسل PCIe، پشتیبانی بایوس، فضای کیس، پاور مناسب و حتی نوع سیستم‌عامل (UEFI/Legacy) ضروریه. مخصوصا وقتی پای کارت‌های قدرتمند مثل RTX 4080 یا RX 7900 XT وسط باشه.
همچنین شما می‌توانید در سایت userbenchmark مشخصات و قیمت به روز انواع کارت گرافیک ها و در سایت VERSUS مشخصات و قیمت به روز انواع مادربردها و عملکردشون رو مشاهده کنید و دید بهتری برای خرید مادربرد و خرید کارت گرافیک خود داشته باشید.
